Wanneer onderling geen oplossing kan worden gevonden, bestaat vaak de mogelijkheid een bindend oordeel te vragen over de situatie. Dit kan via de rechter maar vaak zijn er ook goedkopere laagdrempeligere mogelijkheden. Sommige organisaties, zoals zorgaanbieders, zijn wettelijk verplicht een onafhankelijke klachtencommissie in het leven te roepen. Veel bedrijven zijn door lidmaatschap van een brancheorganisatie gebonden aan de uitspraak van een geschillencommissie. De meeste toezichthouders behartigen alleen collectieve belangen maar als het om overheidsregels of de openbare veiligheid gaat, kan de overheid of politie verzocht worden in te grijpen door middel van handhaving.

Rechtspraak

In vrijwel iedere zaak kan een rechter om een bindend oordeel gevraagd worden. De rechter kan na bezwaar een bestuursrechtelijk besluit vernietigen, een contract ontbinden, een rechtsverhouding tussen personen of goederen vaststellen, of iemand veroordelen iets te doen of te laten. Een oordeel van een rechter is nodig om bijvoorbeeld beslag te kunnen leggen, huur van een woonruimte te ontbinden of een ontslag aan te vechten. Voor alle procedures zijn griffierechten verschuldigd; een soort administratiekosten van de rechtbank die voldaan moeten worden voordat de zaak in behandeling wordt genomen.

Afhankelijk van de soort procedure begint deze met bijvoorbeeld een beroepschrift, dagvaarding of verzoekschrift. Op de site van de rechtspraak staat per soort procedure uitgelegd hoe u een procedure start of hoe u zich verweert.

De kosten van een procedure kunnen bestaan uit:

• Deurwaarderskosten; De meeste civiele procedures zijn dagvaardingsprocedures. De eiser zal dan een deurwaarder moeten inschakelen om de andere partij te dagvaarden. Kosten: ongeveer €80. Precieze tarieven zijn terug te vinden in het Besluit tarieven abtshandelingen gerechtsdeurwaarders
• Salaris gemachtigde; de kosten van professionele rechtshulp
• Griffierechten; zijn in civiele procedures bij de kantonrechter alleen verschuldigd door de eiser Op de site van de rechtspraak staat een overzicht van de tarieven
• Kosten deskundigen; als u een getuige oproept zult u diens kosten moeten vergoeden. Een professionele deskundige zult u zelf moeten betalen

Op verzoek kan een rechter de grotendeels in het ongelijk gestelde partij in de kosten van de procedure veroordelen. Deurwaarderskosten, griffierechten en kosten deskundige kunnen één op één vergoed worden maar voor oor het salaris gemachtigde geldt een liquidatietarief dat bijna nooit de volledige kosten dekt. Het liquidatietarief wordt berekend aan de hand van punten en een variabel tarief. Het aantal punten is afhankelijk van welke handelingen door de rechtsbijstandverlener zijn verricht en het tarief is afhankelijk van het belang van de zaak. Op de site van de rechtspraak staat het salaris in zaken voor de kantonrechter en het liquidatietarief in zaken voor de rechtbank of gerechtshoven toegelicht.

Als de procedure doorlopen is zal de verliezende partij met nakosten geconfronteerd worden: dit zijn de kosten om het vonnis ten uitvoer te leggen zoals betekening van het vonnis en eventueel kosten van beslag.

Geschillencommissie

Buiten een procedure via de rechtbank is er vaak mogelijkheid een bindend oordeel van een geschillen- of klachtencommissie te vragen. Sommige organisaties zijn wettelijk verplicht een onafhankelijke klachtencommissie in het leven te roepen. Veel bedrijven zijn door lidmaatschap van een brancheorganisatie gebonden aan de uitspraak van een geschillencommissie. Met name wanneer u als consument een product of dienst van een professionele partij heeft afgenomen is de kans groot dat u bij een geschillencommissie terecht kan. 

Op de site van de Stichting Geschillencommissie Consumentenzaken kunt u zoeken op aangesloten ondernemers.

Iedere commissie heeft een brochure waarin de procedure en kosten worden uitgelegd. Voordelen van de Geschillencommissie ten opzichte van een procedure bij de rechtbank:

• De procedure is relatief eenvoudig en een advocaat is in dat opzicht dus minder van belang
• Het klachtengeld is lager dan de kosten van een rechtbankprocedure 
• De geschillencommissie stelt gratis een onafhankelijke deskundige aan
• Geen risico op proceskostenveroordeling

Nadelen ten opzichte van een procedure bij de rechtbank: 

• Het bedrag dat ter discussie staat moet vooraf in depot gestort worden
• De uitspraak van de Geschillencommissie levert geen mogelijkheid op om beslag te leggen. De uitspraak is bindend maar als deze niet nagekomen wordt, moet alsnog een procedure bij de rechtbank gestart worden voordat een deurwaarder op de zaak gezet kan worden. De uitspraak van de Geschillencommissie wordt bijna altijd gevolgd door de rechtbank dus worden uitspraken van de Geschillencommisie over het algemeen goed nageleefd.

Handhaving

De meeste toezichthouders behartigen alleen collectieve belangen maar als het gaat om bijvoorbeeld openbare veiligheid of strafbare feiten kan de overheid of politie verzocht worden in te grijpen door middel van handhaving.